1) Τι είναι τα ναρκωτικά;
Ναρκωτικά είναι οποιαδήποτε φυσική ή τεχνητή ουσία που επιδρά στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα κατασταλτικά ή διεγερτικά και προκαλεί σωματική και ψυχική εξάρτηση ή μόνο ψυχική. Διακρίνονται σε νόμιμες (καπνός, οινοπνευματώδη κ.α.) και παράνομες (ηρωίνη, κοκαϊνη, χασίς κ.α.).
2) Γιατί οι έφηβοι επιλέγουν να κάνουν χρήση ουσιών;
Η εφηβεία αποτελεί δύσκολη περίοδο στη ζωή του ατόμου (ραγδαίες ψυχικές, οργανικές και συναισθηματικές αλλαγές, έντονη ανάγκη του εφήβου για αναγνώριση, αποδοχή και στήριξη, αναζήτηση καινούριων εμπειριών, έλξη του απαγορευμένου). Όλες οι παραπάνω συνθήκες κάνουν τον έφηβο περισσότερο ευάλωτο στη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών. Η ουσία χρησιμοποιείται, λοιπόν, από τον έφηβο ως μέσο για να ξεφύγει από δύσκολα συναισθήματα, να αποφύγει το άγχος και τις απογοητεύσεις, να ηρεμήσει ή σε κάποιες περιπτώσεις να διασκεδάσει.
3) Είναι εύκολη η πρόσβαση των εφήβων στην ανεύρεση εξαρτησιογόνων ουσιών;
Οι έφηβοι έχουν εύκολη πρόσβαση στις νόμιμες ουσίες (αλκοόλ, καπνός, χάπια) καθώς βρίσκονται σχεδόν σε κάθε σπίτι και είναι κοινωνικά αποδεκτές.
Όσον αφορά τις παράνομες ουσίες η πρόσβαση δεν είναι δύσκολη γι’ αυτούς που θέλουν να τις αναζητήσουν. Συνήθως ο νέος έρχεται σε επαφή με την ουσία μέσω γνωστών και φίλων και ο ίδιος ψάχνει στη συνέχεια να βρει τον έμπορο. Οι γονείς ανησυχούν για το ενδεχόμενο κάποιος να ρίξει ουσίες στο ποτό του παιδιού τους. Δεν είναι δυνατόν να προκληθεί εξάρτηση κατά αυτόν τον τρόπο.
4) Πόσο σημαντική είναι η πίεση από τους συνομηλίκους;
Η εφηβεία είναι περίοδος που οι νέοι νιώθουν έντονη την ανάγκη της ένταξης και της αποδοχής από μια ομάδα συνομηλίκων, μια παρέα. Ο έφηβος μπορεί να επηρεαστεί θετικά και να βοηθηθεί από την ομάδα. Ταυτόχρονα όμως είναι και ευάλωτος στις πιέσεις που του ασκεί, έτσι μερικές φορές μπορεί να κάνει πράξεις που προσωπικά δεν εγκρίνει από φόβο μήπως η ομάδα τον απορρίψει. Αν η οικογένεια και το σχολείο βοηθήσει τον έφηβο να έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του, θα μπορέσει να γίνει μέλος μιας ομάδας, διατηρώντας την ανεξαρτησία της γνώμης του και την ικανότητα προσωπικών επιλογών.
5) Πως θα καταλάβω ότι το παιδί μου κάνει χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών;
Αν διαπιστώσετε σημαντικές αλλαγές στη συμπεριφορά του για μεγάλο χρονικό διάστημα, τότε ενδέχεται να υπάρχει πρόβλημα. Για παράδειγμα αν, ξαφνικά το παιδί σας, αλλάξει και…
• Είναι στεναχωρημένο, αδιάφορο, και δεν έχει διάθεση για τίποτα.
• Αντιμετωπίζει προβλήματα στο σχολείο, κάνει πολλές απουσίες και πέσει απότομα η σχολική του επίδοση.
• Είναι επιθετικό και έχει έντονα ξεσπάσματα.
• Χαλάει μακροχρόνιες φιλίες και αλλάζει παρέες.
• Δεν έχει όρεξη για ζωή και μιλάει για αυτοκτονία.
• Αντιδρά στις δύσκολες καταστάσεις με οργή, φυγή ή με κρίσεις απογοήτευσης.
• Δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα και τις ματαιώσεις.
Πρέπει, όμως, να είμαστε προσεκτικοί στην ερμηνεία των παραπάνω, καθώς όλες αυτές οι συμπεριφορές αποτελούν χαρακτηριστικά και κατά τη διάρκεια της εφηβείας και δεν είναι απαραίτητα ενδείξεις χρήσης ουσιών.
6) Τι πρέπει να κάνω αν διαπιστώσω ότι το παιδί μου κάνει χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών;
• Διατηρήστε την ψυχραιμία σας.
• Μοιραστείτε τους φόβους και τις ανησυχίες σας με έναν άνθρωπο της εμπιστοσύνης σας, καθώς με τη συζήτηση θα μπορέσετε να δείτε τα πράγματα πιο ξεκάθαρα και ρεαλιστικά.
• Αποφύγετε την αστυνομική παρακολούθηση του παιδιού σας.
• Αναγνωρίστε ότι υπάρχει πρόβλημα και μην το θεωρείτε πρόσκαιρο και περαστικό.
• Περιμένετε μέχρι το παιδί να είναι νηφάλιο και εσείς πιο ήρεμος για να συζητήσετε μαζί του και να του εκφράσετε την ανησυχία σας.
• Δείξτε αγάπη, κατανόηση και διάθεση για να ακούσετε τις ανάγκες, τους φόβους και τις δυσκολίες του.
• Καλλιεργήστε σχέσεις αγάπης, εμπιστοσύνης,υποστήριξης και ασφάλειας μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον.
• Μη διστάσετε να ζητήσετε επαγγελματική βοήθεια και συμβουλές από τους ειδικούς.
7) Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς ως γονείς;
• Δημιουργήστε ένα συναισθηματικά ασφαλές και σταθερό οικογενειακό περιβάλλον.
• Οι γονείς αποτελούν πρότυπο και πηγή έμπνευσης για τα παιδιά, επομένως ο τρόπος που επιλύετε τα προβλήματά σας, ο τρόπος που επικοινωνείτε μέσα στην οικογένεια, η συνέπεια απέναντι στις αξίες σας, η στάση σας απέναντι στις ουσίες και η ικανοποίηση που αντλείτε από τη ζωή σας, έχουν μεγαλύτερη βαρύτητα για τα παιδιά από τις συμβουλές που θα τους δώσετε.
• Βρείτε χρόνο και διάθεση να ακούσετε με κατανόηση και ενδιαφέρον τις ανάγκες, τα προβλήματα και τις ανησυχίες των παιδιών.
• Ενθαρρύνετε τις πρωτοβουλίες των νέων.
• Μην προτρέχετε να δώσετε έτοιμες λύσεις, αντίθετα η ανάληψη ευθυνών προσαρμοσμένων στις δυνατότητές του, δημιουργεί στο παιδί την αίσθηση ότι είναι ικανό να σταθεί στα πόδια του.
• Θέστε όρια σταθερά και ευέλικτα. Η ύπαρξη σαφών και σταθερών κανόνων δημιουργεί ένα αίσθημα ασφάλειας στα παιδιά.
• Ενημερωθείτε για το πρόβλημα των ναρκωτικών και ανταλλάξτε τις εμπειρίες και τις ανησυχίες σας με άλλους γονείς.
8) Από πού μπορώ να ζητήσω βοήθεια;
Απευθυνθείτε στο Κέντρο Πρόληψης της περιοχής σας. Εκεί μπορείτε να μοιραστείτε με το επιστημονικό προσωπικό τους προβληματισμούς και τις ανησυχίες σας καθώς και να ενημερωθείτε για τις δυνατότητες θεραπείας και παραπομπής σε ανάλογα κέντρα.
Το παρόν κείμενο βασίστηκε σε ενημερωτικό υλικό του Ερευνητικού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής, της “Πρότασης” Κίνησης για έναν άλλο τρόπο ζωής και της Δημοτικής Μονάδας Πρόληψης κατά των εξαρτησιογόνων ουσιών και του AIDS “Ν.ΜΩΡΟΣ”.